Twee weken geleden was ik druk met twee grote participatie-evenementen: de opening van het ZON participatiehuis in Nunspeet waar Zorgbelang Gelderland samen met de Inclusief groep het initiatief toe genomen heeft, en een verkiezingsdebat over de Arnhemse participatienota.

Het debat over de Arnhemse participatienota (samen met de partners In de Weerd georganiseerd) was heel druk bezocht. Alle Arnhemse politieke partijen hielden een kort pitch en gingen daarna met de zaal in debat. Ook 2 cliënten vertelden kort hun ervaringen. De emoties liepen hoog op, want de participatienota raakt de aanwezigen diep in hun persoonlijk leven. Velen zijn bang gedwongen te worden tot iets wat ze niet aankunnen. Anderen zien vooral het gebrek aan enige vorm van arbeid (deels door de oplopende bezuinigingen) als grootste probleem.

Iedereen is het er over eens dat participatie een belangrijk deel is van het leven van iedereen. Alleen wil je als mens zelf vorm geven aan je leven en je wilt jezelf niet daartoe door een ander laten dwingen. Daar staat tegenover dat veel mensen ook wel vinden dat eenzaam en geïsoleerd thuis zitten, vaak geen echte vrije keuze is en vaak geen prettig leven. Het ondersteunen van mensen om zelf een zinvolle betrokkenheid met anderen vorm te geven, kan dan helpen, zolang mensen niet gedwongen worden iets te doen wat ze niet willen.

Wat  gedwongen arbeid betreft ligt de discussie nog wat ingewikkelder. Niet iedereen is tot alles in staat: er moet sprake zijn van arbeid naar vermogen. Maar wie bepaalt dat vermogen? Voor mij staat voorop dat met name mensen met een beperking, zelf in belangrijke mate moeten kunnen aangeven wat hun mogelijkheden zijn en hoe zij die willen inzetten. Dat is zeker geen vrijblijvende zaak, maar van dwang kan in mijn ogen toch ook geen sprake zijn. Als mensen wel kunnen werken, maar niet willen, is er in mij ogen wel sprake van misbruik van voorzieningen en dan kan gepaste dwang op z’n plaats zijn.
En wat doe je dan als iemand maar beperkte vermogens heeft en niet of maar zeer beperkt kan werken? ‘Veroordeel’ je iemand dan tot het laagste inkomensniveau (de bijstand)? Voorlopig lijkt deze discussie in belangrijke mate beslist door de Tweede Kamer, die besloten heeft de Wajong te behouden voor de huidige deelnemers. Maar wat voor de nieuwe instromers?

Uiteindelijk was iedereen het er over eens dat participatie veel kansen oplevert, maar dat vooral de bezuinigingen die kansen beperken. Als bijvoorbeeld werkgevers, maar ook anderen, meer hun  ‘morele’ verantwoordelijkheid zouden nemen, zou de gemeente niet alleen dit probleem hoeven oplossen. Werkgevers houden echter begrijpelijkerwijs niet van regels of verplichtingen op dit gebied. Het wordt dan zaak dat we (werkgevers, vrijwilligersorganisaties e.d.) met elkaar, zonder al die verplichtende en knellende regels, wel werk maken van participatie: mensen met een beperking werk geven of een andere zinvolle plaats. Hier is nog wel een wereld te winnen. Ik hoop dat dit debat in Arnhem aan deze ‘morele’ opdracht een steentje heeft bijgedragen.

In Nunspeet heeft Zorgbelang op het gebied van participatie een initiatief genomen en samen met de Inclusief Groep het ZON participatiehuis opgezet. Dat is  een inloop-huiskamer, waar je met begeleiding kunt zoeken naar zinvolle bezigheden: als het kan werk, of ls dat niet kan of niet nodig is, een zinvolle bezigheid die mensen in contact met elkaar brengt. Dit participatiehuis is nodig omdat niet iedereen direct de weg naar zinvolle activiteiten kan vinden. Zeker op dit moment nu werk moeilijk te vinden is. In het Nunspeetse participatiehuis werken heel veel vrijwillige en professionele organisatie samen om voor iedereen die er binnenloopt zo zinvol en leuk mogelijke activiteiten te vinden. Voor Zorgbelang telt dat heel veel mensen, vaak met enige beperking, zo’n zinvolle plek in de samenleving zoeken en die niet makkelijk kunnen vinden. Het ZON participatiehuis helpt hen daarbij. Het aantal mensen dat zich er nu al heeft gemeld, geeft aan dat het huis voldoet aan een behoefte. Nu moeten we er de komende tijd voor zorgen dat deze mensen ook een passende plek in het Nunspeetse gaan krijgen.
Zie voor beelden van de opening van het ZON participatiehuis: